Lęk - związany z instynktem samozachowawczym czyli ucieczką, która polaryzuje przestrzeń w kierunku tył (skąd nadchodzi pożreć cię wróg-drapieżnik) - przód (dokąd masz uciec). Lęk wiąże się z wyostrzeniem zmysłów, których narządy plus układ nerwowy rozwinęły się z zewnętrznej warstwy zarodkowej, ektodermy.
Gniew - wywodzący się z instynktu terytorialnego, który nakazuje przepatrywać zajęty przez siebie obszar, czy ktoś go nie narusza, kogo trzeba odpędzić. Przepatrywanie polaryzuje przestrzeń w kierunku prawo-lewo. Gniew jest wstępem do użycia siły, do walki, angażuje więc mięśnie, które pochodzą od środkowej warstwy zarodkowej, mezodermy.
Wstyd, równy niedowartościowaniu - wywodzi się z instynktów i zachowań stadnych, rządzących dominacją i podporządkowaniem w stadzie, które polaryzują przestrzeń, zwłaszcza przestrzeń symboliczną, w kierunku dół-góra. Wstyd-niedowartościowanie (i jego przeciwieństwo) kieruje dostępem do żywności i samic/samców, angażuje więc wnętrzności: układ pokarmowy i gruczoły płciowe, razem pochodzące od wewnętrznej warstwy zarodka, endodermy [...]
Enneagram zwięrzęcy (pierwotny). Jest to rozwinięcie (a może tylko skrót?) tego co pisał kiedyś Wojciech Jóźwiak. Można sobie wyobrazić, że podstawowe negatywne emocje : lęk, gniew i wstyd rządziły człowiekiem od początków jego historii. Lęk przed niebezpieczeństwem, gniew (agresja?) w obliczu zagrożenia własności są wspólne prawdopodobnie dla wszystkich zwierząt. Wstyd rozumiany jako poczucie niższości w stadzie, podporządkowanie, można przypisać zwierzętom stadnym. Poniżej prezentuję opis typów Enneagramu oparty na Trzech Negatywnych Emocjach i na najbardziej pierwotnych sposobach radzenia sobie z nimi.
Na sytuację budzącą lęk zwierzę może zareagować:
- ucieczką ( Szóstka),
- zastygnięciem w bezruchu i udawaniem, że "mnie tu nie ma" (Piątka),
- zaangażowaniem się w czynność absurdalną, jak mycie się lub porządkowanie legowiska (wyraźna Siódemka udająca, że wszystko jest ok).
W obecności konkurenta dybiącego na posiadane terytorium zwierzę może:
- zademonstrować swoją siłę otwarcie pokazując kto tu rządzi lub uprzedzić atak (Ósemka),
- nasilić zachowania mające na celu wyraźne zaznaczenie granic i własności, starając się narzucić swoje zasady przeciwnikowi (Jedynka),
- uznać (pozornie) przewagę konkurenta, ukrywać się lub podporządkowywać czekając na miłą odmianę losu (Dziewiątka).
Gdy zwierzę w grupie posiada niski status może starać się:
- związać z tymi co są najwyżej poprzez uczynność, podporządkowanie, seks (Dwójka),
- popisywać się przed innymi członkami grupy (Trójka),
- lub też odsunąć się na ubocze i wieść smętny żywot outsidera (Czwórka).
Jak więc widać nasze "ludzkie" typy enneagramowe mają całkiem jasno określone pierwotypy. Przykłady z życia zwierząt czy społeczeństw pierwotnych możemy traktować jako najprostsze ujęcie reakcji na podstawowe negatywne emocje i jako najczystsze ujęcie typów. W przypadku człowieka na "zwierzęce" podstawy nabudowane są skomplikowane psychiczne mechanizmy. Specyfika naszego gatunku sprawia, że z jednej strony potrafimy z rozwiązania problemu jakim jest źródło danej emocji zrobić problem sam w sobie i nasilić zachowania enneagramowe do granic patologii (np. porządkowanie jako sposób reakcji na lęk może przerodzić się w nerwicę natręctw, a zastygnięcie w bezruchu w schizofrenię katatoniczną). Z drugiej jednak strony potrafimy nasze problemy sublimować i wtedy z lęku, gniewu lub wstydu powstają większe i mniejsze wytwory cywilizacji, takie jak nauka, sztuka czy religia [...]