Poziomy Zdrowia i Rozwoju: Typ 1
POZIOMY ZDROWE
|
Obawy/Lęki |
Potrzeby |
Stany Wewnętrzne |
Postępowanie (Co inni
widzą?) |
1. Stan
Wyzwolenia: Roztropny Realista
Na tym poziomie, Jedynka staje się nadzwyczajnie mądra i spostrzegawcza.
Akceptując rzeczywistość jaka jest, Jedynka staje się niezwykle
realistyczna i wie jak się zachować w każdym momencie. Jest
ludzka, inspirująca i przepełniona nadzieją, że prawda zostanie
wysłuchana.
Jedynka przestaje wierzyć, że jest w stanie ocenić wszystko obiektywnie
i potrafi podejść do życia bez emocjonalnego reagowania na wydarzenia.
Paradoksem jest, że właśnie teraz Jedynka osiąga spełnienie swojej
Podstawowej Potrzeby, a mianowicie, żeby być uczciwą i być dobrą.
W wyniku czego następuje urzeczywistnienie się jej ideałów. Staje się mądra,
uważna, pobłażliwa, optymistyczna i często szlachetna, i wiekloduszna.
|
Samourzeczywistnienie
się
Przestaje identyfikować się z wizerunkiem samego siebie, że musi
zawsze osądzać wszystko obiektywnie.
|
Jest akceptująca
cieszy się z życia
wyrozumiała
prawdziwie realistyczna
optymistyczna i pełna nadzieji
spokojna, pogodna
akceptuje dwuznaczności i niejasności
|
Mądra
ludzka
szlachetna i wielkoduszna
wspaniałomyślna i hojna
bez zarzutu
podnosząca na duchu
miła, uprzejma, "czysta"
|
2. Stan
Psychologicznych Możliwości: Rozsądna Osoba
Osoba sumienna i skrupulatna, która posiada własne przekonania. Jedynka
posiada silne poczucie dobra i zła, prawdy i fałszu,
wiarę w siebie i w swoje moralne wartości. Chce być rozsądna i
racjonalna, posiadać opanowanie wewnętrzne, być dojrzała i postępować z
umiarem we wszystkim, co robi.
Jedynka skupia swoją uwagę na wsłuchiwaniu się w jej własny głos
wewnętrzny (superego), który kieruje jej życiem i chroni ją przed
chaosem. Wizerunek samego siebie polega na myśleniu: "Jestem
rozsądny, obiektywny i zachowuję się z umiarem."
|
Podstawowy Lęk:
Że będzie zdemoralizowana, stanie się zła i zepsuta. Że straci
równowagę.
|
Podstawowa Potrzeba:
Być dobrym, ucziwym. Mieć własne przekonania. Być zrównoważonym
człowiekiem.
|
Wartościuje, Ocenia
sumienna, uczciwa, dbała
moralna
racjonalna
uważna
oceniająca siebie i innych
opanowana, spokojna, stateczna
nastawiona na wartości
|
Rozsądna
uczciwa
obiektywna, bezstronna
postępująca z umiarem
świadoma
rozważna, roztropna
skromna
|
3. Stan
Społecznej
Wartości: Nauczyciel z Zasadami
Osoba trzymająca się zasad. Zawsze chce być w porządku i
postępować etycznie. Prawda i sprawiedliwość są najważniejszymi
zasadami i prawami, którymi kieruje się w życiu. Poczucie
odpowiedzialności, osobista uczciwość i posiadanie wyższego celu,
często sprawia, że Jedynka uczy i poucza innych, bo sama jest
świadectwem prawdy i uczciwości.
Jedynka narzuca innym swój wizerunek poprzez prowadzenie życia zgodnie
z jej własnym sumieniem i rozumem. Jedynka postępuje etyczna i posiada
dyscyplinę wewnętrzną. Posiada silne przekonania i silne poczucie celu,
do którego dąży. Prawdomówna i posiadająca jasność umysłu, uczy innych
na własnym przykładzie. Dla dobra innych i dla czynienia dobra ogólnie
potrafi wyrzec się swoich osobistych pragnień i zachcianek.
|
Wtórny Lęk:
Że jej subiektywne uczucia, pragnienia i impulsy wypaczą jej
rozsądek i sprowadzą ją
na manowce. (Jej uczciwość zostanie splamiona.)
|
Wtórna Potrzeba:
Postępować racjonalnie i zachowywać się zgodnie z tym, co nakazuje
Jedynce jej własne sumienie. |
Osoba z zasadami
ma poczucie, że ma misję do spełnienia
ma przekonania
etyczna
bezstronna, obiektywna
tolerancyjna
wytrwale dąży do celu
angażuje się i poświęca
|
Odpowiedzialna
prawdomówna, autentyczna
jest sprawiedliwa
posiada wewnętrzną dyscyplinę
uczy innych na własnym przykładzie
elokwentna, potrafi wyrażać własne myśli
kulturalna
poszukuje perfekcji
potrafi odmówić sobie spełnienia własnych zachcianek i przyjemności
|
POZIOMY PRZECIĘTNE |
Obawy/Lęki |
Potrzeby |
Stany Wewnętrzne |
Postępowanie (Co inni
widzą?) |
4. Stan Braku
Równowagi: Idealistyczny Reformator
Rozczarowana rzeczywistością Jedynka staje się aroganckim, zapatrzonym
w siebie i dumnym z siebie idealistą. Ma poczucie, że to właśnie na
niej spoczywa naprawianie wszystkiego. Staje się orędownikiem,
bojownikiem, adwokatem i krytykiem świata. Ma swoje "cele" i wyjaśnia
innym jak sprawy "powinny" być załatwiane. Wie, jak powinno być i
co kto powinien myśleć, i jak inni powinni postępować, żeby byli
zadowoleni i szczęśliwi.
Jedynka zaczyna obawiać się, że inni ludzie są obojętni i nie doceniają
jej i jej zasad. Tak więc, Jedynka chce na siłę przekonać innych o
prawdziwości swojego światopoglądu. Staje się poważna i
nawiedzona. Wchodzi w dyskusje z innymi i naprawia "ich
problemy", jednocześnie oceniając świat i wskazując co jest w nim
złe.
|
Lęk:
Że inni nie doceniają jej, ani jej zasad i wysiłków.
|
Potrzeba:
Żeby "naprawić" i ulepszyć siebie i świat, w którym żyje.
|
Czuje się zobowiązana i przymuszona
idealistka
nakręca się
ma poczucie powinności i przymusu
poważna
jest przekonana, że ma rację
ma poczucie, że "się rozwija i dojrzewa"
ma poczucie, że jest wyjątkowa
ma oczekiwania
|
Walczy
naprawia
dyskutuje i spiera się z innymi
znajduje "lekarstwo"
"wytyka błędy"
wyjaśnia i objaśnia swój punkt widzenia
broni swojej pozyci i swoich poglądów
pragnie czegoś i tęskni za czymś
|
5. Stan
Kontrolowania
się w Kontaktach Międzyludzkich: Systematyczna
Osoba
Jedynka obawia się, że popełni błąd. Wszystko musi być zgodne ze stanem
idelnym. Staje się porządnicka, sprzątająca i zorganizowana, ale
bezosobowa. Jest punktualna i drobiazgowa, ale emocjonalnie
ograniczona. Utrzymuje swoje potrzeby, uczucia i impulsy pod
ścisłą kontrolą. Często pracocholik - "analnie kompulsywny". Osoba
spięta, która nie może się nigdy wyluzować, ale musi ciągle coś robić.
Punktualna, pedantyczna i drobiazgowa.
Jedynka martwi się, że inni potępią ją za to, że się rozluźniła i że ma
własne pragnienia i potrzeby, i że odeszła od swojego ideału bycia
zawsze "mądrą, dobrą, moralną, etyczną i doskonałą".
Jedynka wyraziła otwarcie swój punkt widzenia, że zawsze jest dobra i
postępuje moralnie, a teraz jest zmuszona, żeby żyć zgodnie z własnym
ideałem. Dlatego stara się rygorystycznie kontrolować siebie i
świat, w którym żyje. Jest punktualna i metodyczna, ale jednocześnie
ciągle zirytowana i napięta.
|
Lęk:
Że zostanie potępiona za to, że wyrzekła się moralności i swoich
ideałów.
|
Potrzeba:
Żeby wszystko w jej życie było zgodne z ideałami, które
wyznaje.
|
Opanowana, kontroluje się
wewnętrznie niecierpliwa
wewnętrznie zirytowana
"ograniczona umysłowo"/oschła
skrupulatna, dokładna, sumienna
ma poczucie winy
uczuciowo ograniczona
krytykuje siebie
popada w melancholię
|
Sprzątająca, porządnicka
bezosobowa i niedostępna
uparta i obstająca przy swoim zdaniu
sztywna i surowa
dokładna i metodyczna
punktualna
szorstka i obcesowa / spięta
metodyczna i uporządkowana
precyzyjna, systematyczna, dokładna
zamknięta w sobie
ma zmienne nastroje
|
6. Stan
Nadmiernej
Kompensacji: Oskarżający Perfekcjonista
Bardzo krytyczna zarówno w stosunku do siebie, jak i do innych.
Wybredna i osądzająca siebie i innych perfekcjonistka. Ma bardzo
silne opinie na temat każdego i wszystkiego. Poprawia i naprawia
ludzi. Dręczy innych, żeby "postępowali właściwie", czyli zgodnie z jej
upodobaniami. Niecerpliwa i nigdy nie jest zadowolona, o ile coś nie
zostało zrobione po jej myśli. Moralizuje, beszta, łaja, jest
nieprzyjemna, wzburzona i rozzłoszczona.
Jedynka boi się, że inni zaburzą i zburzą porządek i równowagę, którą
osiągnęła w życiu. Jedynka złości się, że inni nie traktują jej ideałów
poważnie. Reaguje na to stawiając innym zarzuty i korygując ich, że nie
dorastają do ustanowionych przez nią standardów. Jest
perfekcjonistyczna, upiera się, że ma rację i jest sarkastyczna.
|
Lęk:
Że inni zburzą porządek i równowagę, którą Jedynka osiągnęła.
|
Potrzeba:
Czynić sobie i innym wyrzuty, że nie mogą sprostać ideałom i normom
Jedynki.
|
Osądza i wydaje wyroki
odczuwa niechęć
jest perfekcjonistką
nie idzie na kompromis
nie ma współczucia
potępia
jest wybredna i stawia żądania
surowa, stanowcza i zasadnicza
nie zgadza się i potępia
użala się nad sobą
|
Krytyczna
poprawia i naprawia innych
kłótliwa
sarkastyczna
moralizuje
pochłonięta pracą, pracowita
dręczy
natarczywa i gwałtowna
rygorystyczna, surowa
dogadza sobie
|
POZIOMY NIEZDROWE
|
Obawy/Lęki |
Potrzeby |
Stany Wewnętrzne |
Postępowanie (Co inni
widzą?) |
7. Stan
Pogwałcenia Zasad: Nietolerancyjny Mizantrop (Osoba,
która nienawidzi wszystkich i wszystkiego)
Może być wysoce apodyktyczna, zadufana w sobie, nietolerancyjna i
sztywna. Zaczyna obracać się w doskonałości. Tylko ona zna "Prawdę", a
wszyscy inni nie mają racji. Bardzo surowa w wydawaniu wyroków na
innych, podczas gdy racjonalizuje i rozgrzesza swoje własne
postępowanie.
Jedynka obawia się, że jej ideały mogą być niewłaściwe i krzywdzące dla
innych, co może być prawdą. Żeby ochronić swój własny wizerunek,
Jedynka stara się usprawiedliwić siebie i uciszyć krytykę własną i z
zewnątrz. Nie jest już otwarta na żadne nowe pomysły i idee, i
nie pozwala sobie na wchodzenie w kompromisy lub negocjacje swoich
poglądów. Jedynka jest zawzięta, nienawistna i całkowicie
przekonana, że ma zawsze rację.
|
Lęk:
Że jej ideały w istocie są fałszywe.
|
Potrzeba:
Żeby usprawiedliwić swoje postępowanie i uciszyć krytykę wewnętrzną,
jak również tą, którą otrzymuje z zewnątrz.
|
Przemądrzała, Przkonana o Własnej Racji
racjonalizuje i bierze wszystko "na rozum"
masochistka
zawzięta i zacięta w sobie
obłudna i zadufana w sobie
bezwzględna
nietolerancyjna
ma poczucie, że jest doskonała
nienawistna
przygnębiona, ulega stanom depresji
|
Sztywna, Nieelastyczna
zjadliwie krytyczna
nie można nic z nią wynegocjować
uparta i bezmyślna
nierozsądna
surowa, wymagająca
szorstka, surowa
wyobcowana
|
8. Stan Iluzji
i Przymusu: Obsesyjny Hipokryta
Ma obsesję na temat niedoskonałości i złego postępowania innych,
chociaż sama może postępować równie źle i kontrowersyjne - nie
postępuje zgodnie z tym, co sama obłudnie propaguje i głosi publicznie.
Jedynka jest w desperacji i chce za wszelką cenę obronić się od
odczuwania irracjonalnych i nielogicznych (według niej) pragnień i
impulsów, które stają się jej obsesją. Na siłę chce kontrolować tą
część w sobie, która ma namiętności, żądze, pragnienia i
potrzeby. Zaczyna ujawniać otwarcie wszystkie swoje sfrustrowane
i hamowane do tej pory pragnienia i impulsy, a jednocześnie potępia
siebie i to co czuje. Publicznie potępia w innych to, czego sama w
skrytości pragnie.
|
Lęk:
Że staje się nielogiczna i niepraktyczna.
|
Potrzeba:
Żeby świadomie kontrolować swoje nieświadome, niepraktyczne i
nielogiczne potrzeby i impusly.
|
Ma obsesje i natręctwa
nie potrafi się kontrolować
nie wybacza
rozwścieczona
jest "opętana"
czuje się źle ze sobą i nie akceptuje tego kim jest
zwariowana na punkie kogoś lub czegoś
odczuwa ból i udręczenie
|
Sprzeczna wewnętrznie i zewnętrznie
obłudna
nielogicznie przywiązana do kogoś
lub czegoś
zakłamana
nieopanowana i samowolna
nieuczciwa, niemoralna
wymierza sobie sama karę, dręczy się
|
9. Stan
Patologicznego
Rozkładu: Karzący Mściciel
Potępia innych. Karze innych i jest okrutna. Chce pozbyć
się tych, którzy postępują źle. Głębokie stany depresyjne, załamania
nerwowe i
próby samobójcze mogą wystąpić na tym poziomie. Ogólnie odpowiada
Obsesyjnie-Kompulsywnemu i Depresyjnemu zaburzeniu osobowości.
Uświadomienie sobie, że straciła kontrolę nad sobą i robi to samo czego
nie może tolerować u innych, jest zbyt ciężkie do zniesienia dla
niezdrowej Jedynki. Próbuje wtedy uwolnić się od oczywistego powodu
własnych obsesji w sobie, innych lub w środowisku. W wyniku
czego możliwe jest samo-niszczenie się, morderstwo lub samobójstwo.
|
Lęk:
Że traci całkowicie panowanie nad sobą.
|
Potrzeba:
Żeby uwolnić się od oczywistych powodów własnych obsesji i
emocjonalnych zaburzeń.
|
Potępiająca
nienawistna
bezlitosna
wściekła
histeryczna
zrozpaczona
|
Niszcząca i karząca
okrutna
rozgniewana
atakująca
sadystyczna
sama się niszczy, skłonności samobójcze
|
Podstawowy
lęk
spełnił się. Jedynka jest zepsuta, zła, niewartościowa,
wadliwa i niezrównoważona.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Opracowanie oparte na podstawie materiałów zawartych w książkach
autorstawa Don Richard Riso and Russ Hudson (The Enneagram Institute):
"Personality Types. Understanding The Enneagram For Self-Discovery"
(wydanie polskie: "Typy Osobowości. Dowiedz się kim jesteś."),
"The Wisdom of the Enneagram" i "Understanding the Enneagram - the
practical guide to personality
types".
|